Bu bacalar Muğlada iki asırdır karbonmonoksit zehirlenmesini önlüyor

Muğla’da iki asırdır uygulanan ve yapı sektöründe ’Muğla Bacası’ olarak adlandırılan, 28 adet alaturka kiremitten yapılan bacalar poyraza meydan okuyor.

Zaman zaman sektörde bilimsel çalışmalara da konu olan ’Muğla Bacaları’nın uygulanmaya başladığı yaklaşık iki asırdan bu yana bölgede ’Deli Mehmet’ olarak adlandırılan poyraz rüzgarlarına da meydan okuduğu ve bu bacalara sahip olan evlerde karbonmonoksit zehirlenmesi yaşanmadığı belirtildi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Ayşe Aydın, bacaların Muğla’da yaklaşık iki asırlık geçmişi olduğunu aktararak, günümüzde halen kullanıldığını söyledi.

Birçok medeniyete beşiklik etmiş bölgelerden biri olan Muğla’da 1825’li yıllardan itibaren yapılan evlerde uygulanmaya başlayan 28 kiremitli, dört yanı açık bacaların işlevi ve yararları duyanları şaşırtıyor. Bölgede özellikle kış mevsiminde yağışlı havalarda etkili olan poyraz rüzgarlarında bacaların hayati önem taşıdığını belirten uzmanlar, iki asır önce uygulanan bu bacaların ciddi hesaplama ve tecrübe sonucu oluşturulduğunu ifade ettiler. 28 alaturka kiremitten yapılan ve şekilleri de oldukça güzel görsel sunan bacaların başta Muğla olmak üzere, Milas, Yatağan, Köyceğiz ve Ortaca ilçelerinde yoğun olarak kullanıldığını anlatan Prof. Dr. Ayşe Aydın, "Geçmişe baktığımızda Muğla’da toprak, ahşap ve kiremit damlı farklı planlarda evler yapılmıştır. Kiremit damlı evler 1825’li yıllardan itibaren zengin aileler için inşa edilmişlerdir. Türk ve Rum ailelere ait bu evlerin üzerine piramidal veya konik formlu bacalar yapılmıştır. Muğla’nın simgesi haline gelen bu bacaların kökeni Rum adaları olarak kabul edilir. Yapımı kolay bir baca tipi olmasına rağmen oldukça işlevlidir. Bu baca tipinin tercih edilmesinde halk arasında ’Deli Mehmet’ olarak adlandırılan poyrazla karışan yağmurun her yönden yağması da etkili olmuştur. Az rüzgarlı bol yağışlı iklimlerde rüzgarı ve yağmuru kesecek biçimde üstü kapatılan Muğla bacasının dört yönde açık olarak yapılması baca tıkanmalarını ve soba tütmesini engellemesidir" dedi.

"Muğla bacası dört düz ve dört ters üçgen formu oluşturacak şekilde yerleştiriliyor"

Açıklamasında ’Muğla Bacası’ olarak adlandırılan bacanın yapım teknikleri hakkında da bilgi veren Prof. Dr. Aydın, "Muğla bacasını yapmak için dörtgen planlı bacanın köşelerine iç ve dış bükey alaturka kiremitler dört düz ve dört ters üçgen formu oluşturacak şekilde yerleştirilir. Düz üçgenlerin tepe noktaları üzerine gelecek şekilde yerleştirilen kiremitler haç formunu oluşturur. Ters üçgenlerin arasındaki boşluklar kiremit parçaları ve harç ile kapatılır. Bacada toplam 28 alaturka kiremit kullanılır. Başka bölgelerde olmadığı için Muğla’nın sembolü olan kiremitli bacanın üst bölümünde kiremitlerin haç formu oluşturması nedeniyle çevre köyler Muğla için ‘Cavur Muğla’ demişlerdir. İlginç olan ilk olarak Rumların evlerinde görülen ve zamanla zengin ailelerin dışındaki kesimlerin evlerinde görülmeye başlayan bu tip bacaları yerli zengin ailelerin haç şekli nedeniyle tercih etmemiş olmalarıdır. Geleneksel Muğla bacasının Muğla merkez başta olmak üzere Milas, Yatağan, Ula, Köyceğiz, Ortaca ilçelerinde uygulandığı görülmektedir" dedi.