Hacettepe’den ’doğum kuşağı bazlı ölüm verileri’ projesi

Rukiye MEYVECİ-Alper ŞAŞMAZ/ANKARA, (DHA)-HACETTEPE Üniversitesi Nüfus Enstitüleri Müdürü Prof. Dr. İsmet Koç ve ekibi, Türkiye'nin uluslararası ölümlülük veri tabanının oluşturulması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması, öncelik alanlarının belirlenmesi için proje geliştirdi. Projeyle Türkiye'de ilk kez doğum kuşağı bazlı ölüm verileri hazırlanacak. Böylece yaşa göre ölüm hızları, ölüm olasılıkları ve doğumda yaşam beklentisi hesaplanıp, grafiği oluşturulacak.
Prof. Dr. İsmet Koç'un, 5 kişilik araştırma ekibi ile üzerinde çalıştığı proje ile Türkiye'deki ölümlülük verisi, uluslararası bir standarda kavuşacak. 1 yıl önce başlanan ve 18 ay sürecek proje ile Türkiye'de ilk kez doğum kuşağı bazlı ölüm verisi hazırlanabilecek. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu'nca desteklenen proje bittiğinde, farklı yöntemler kullanılmadan kalmadan; bebek ölüm hızı, çocuk ölüm hızı, doğuşta yaşam beklentisi ya da herhangi bir yaştaki yaşam beklentisi hesaplanabilecek. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ile iş birliği içerisinde gerçekleştirilen proje ile Türkiye'nin ölümlülük verisinin, uluslararası alanda kullanılan Human Mortality Database'ine (İnsan Ölümleri Veri Tabanı) dahil olmasını sağlayacak.
'ÖLÜM BİLGİ SİSTEMİMİZDE BAZI SORUNLAR VAR'
Proje yürütücüsü Prof. Dr. İsmet Koç, "Projede temel olarak yapmak istediğimiz, Türkiye'deki ölümlülük verisini uluslararası bir standarda kavuşturmak. Türkiye'de ölüm kayıt sistemi, çok eski tarihlerden itibaren kurulmuş durumda. 2009 yılına kadar sadece kent merkezlerinden ölüm verisi toplanıyordu. 2009 ile birlikte tüm Türkiye çapında veri toplanmaya başlandı. Ancak bu veri, büyük ölçüde bazı sorunlar içeriyordu. Erken yaşlarda bildirim sorunları, ileri yaşlarda özellikle kadınlardaki ölümlerin bildirilmesi sorunları. Yüzde 20-25 civarında bir eksik bildirim oluyordu. 2013 yılından itibaren otomatik sisteme geçildi. Artık kağıt üzerinde bilgi toplanmıyor, bilgisayar aracılığı ile online olarak veriler toplanıyor. Daha sağlıklı bir ölüm bilgi sistemimiz olduğunu söyleyebilirim. Ancak hala bazı sorunlar devam ediyor. Bizim demografik yöntemi kullanarak yaptığımız hesaplarımıza göre, yüzde 2 ile 5 arasında bir eksik bildirim var. Bu eksiklikte büyük ölçüde erken yaşlarda özellikle de 1 yaşın altında doğup, ölen bebeklerin kaydedilmesinde büyük bir sorun var. Bir de ileri yaşlarda, 65 yaştan sonra özellikle de 85 sonrasında meydana gelen ölümlerde ciddi bir sorun var. Bu sorunların aşılması için bu projenin yapılması gerekiyordu" dedi.
'TÜİK İLE İŞ BİRLİĞİ İÇİNDEYİZ'
Araştırmacıların farklı tekniklerle ölüm verisini düzeltmeye çalıştıklarını ifade eden Prof. Dr. Koç "Bu da yapılan çalışmalardaki standardı bozuyor. Türkiye'de her araştırmacı, farklı bir teknikle farklı bir sonuca ulaşıyor. 18 yaşında işe başlayan bir çalışanın kaç yıl hayatta kalacağına ilişkin, 60 yaşında emekli olan bir çalışanın kaç yıl emekli maaşı alacağına ilişkin hep bir kafa karışıklığı vardı. Bu çalışma ile aslında tüm bu kafa karışıklığını ortadan kaldırmayı, ölüm verisi üzerindeki veri kalitesi problemini ortadan kaldırmayı amaçlıyoruz. TÜİK ile iş birliği içerisinde çalışıyoruz. Bu verileri, uluslararası bir standarda getirmeye çalışacağız. Avrupa'da şu anda insani ölümlülük veri sistemi var. Bu sistemin bir parçası olmaya çalışacağız. Bu projeyi başarılı bir şekilde tamamladığımızda, Türkiye verisi bundan sonra farklı yöntemler kullanmaya gerek kalmaksızın bebek ölüm hızı, çocuk ölüm hızı, doğuşta yaşam beklentisi ya da herhangi bir yaştaki yaşam beklentisini çok rahat bir şekilde hesaplayabileceğiz. Uluslararası standartlarda bunu yapabileceğiz. Proje Türkiye'nin uluslararası alanda kullanılan Human Mortality Database'ine dahil olmasını sağlayacak" diye konuştu. (DHA)