Sorunlu teknoloji kullanımında bu belirtilere dikkat

Hayatımızın ayrılmaz bir parçası olan akıllı telefon, tablet ve bilgisayarların kullanımında çocukların doğru şekilde yönlendirilmesi önem taşıyor. Dr. Öğretim Üyesi Hale A. Kahyaoğlu Çakmakcı, çocukta sorunlu teknoloji kullanımı olduğu konusunda bazı işaretlerin olabileceğini belirterek, “Eğer bir sorun varsa çocuk oyuna başladıktan sonra oyunu durduramaz hale gelir ve daha da fazla oynama isteği yaşamaya başlar” dedi.

İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Hale A. Kahyaoğlu Çakmakcı, çocukların teknoloji kullanımında ailelerin dikkat etmesi gerekenlere ilişkin değerlendirmelerde bulundu.

Erken dönemde gelişim geriliğine yol açıyor

Çocukluğun ilk yıllarında kesinlikle ekran kullanımı önermediklerini vurgulayan Çakmakcı, “0-2 yaş grubu bebeklik dönemi için teknoloji kullanımının herhangi bir biçimini biz uzmanlar önermiyoruz. Çocuğu sakinleştirmek, ebeveynin işlerini halledebilmesi için ona zaman kazandırmak gibi amaçlarla çocukların eline verilen telefon ve tabletler fiziksel, bilişsel, sosyal ve duygusal gelişiminde geriliğe yol açabiliyor. Bu dönemde yapılacak en güzel şey bakım verenin bebeğiyle kuracağı duygusal bağ, sohbetler, açık havaya çıkartılması ve birlikte oyunlar oynamalarıdır. 1 buçuk yaşındaki bir çocukla gülme, gıdıklama, temas etme ya da küplerle yapılar inşa etme gibi etkinlikler teknolojiyle geçirilecek zamanın alternatifi olacaktır” dedi.

Yaş gruplarına göre teknoloji kullanımının farklılık göstereceğini belirten Çakmakcı, günlük kullanımın 3-6 yaş arasında yarım saat, 6-9 yaş arasında 45 dakika, 10-15 yaş arasında 1 saat, lise döneminde ise 2 saatle sınırlı olması gerektiğini söyledi. Çocuğun telefon, tablet ve bilgisayar karşısında geçirdiği süre kadar içeriklerin de önemli olduğunu belirten Çakmakcı, “Çocuğun gördüğü, izlediği, model aldığı ve taklit edeceği içerikler önemlidir. Çocuklar gördükleri her şeyi kaydederler ve ilerde benzerini yapma eğiliminde olurlar. Çok hızlı öğrenirler ve hızlı uygulamaya koyulurlar. Seçeceğiniz oyunlar, izleteceğiniz influencer’lar gibi olmaya çalışacağını unutmamak gerekir” uyarısında bulundu.

Tavsiye yeterli değil, aileler örnek olmalı

Teknoloji kullanımının sınırlandırılmasında ailenin tutarlı yaklaşımının önemli olduğunu belirten Çakmakcı, “Çocuklara anlayabileceği bir dilde zararları açıklanabilir ama ailelerin de tavsiye ettiği şeyleri kendilerinin uygulaması ve örnek olması gerekiyor. Çocuk model alan bir varlıktır. ‘Ödevlerin var o yüzden teknoloji kullanamazsın, bitir sonrasında izin veririm’ şeklindeki açıklama maalesef sorun kaynağını ‘ödev’ haline getirmektedir. Verilen mesaj içeriğine dikkat ederek uygun açıklama yapılmalıdır” diye konuştu.

Oyunu durduramıyor ve sorumluluklarını aksatıyorsa dikkat

Çocukta sorunlu teknoloji kullanımı olduğu konusunda bazı işaretlerin olabileceğini belirten Çakmakcı, “Eğer bir sorun varsa çocuk oyuna başladıktan sonra oyunu durduramaz hale gelir ve daha da fazla oynama isteği yaşamaya başlar. Kullanımı doyuma ulaşacağı belirli bir saatin altına düşmemeye başlar. Çocuk oyun oynamak için zaman oluşturabilme adına ödevlerini yapmaz ve bazen öyle ilerler ki oyun oynamak için uyku süresini azaltma, kişisel bakımı olan yıkanma ve diş fırçalama gibi sorumluluklarını yerine getirmemeye başlar. En sonunda da okula gidemez hale gelebilir” uyarısında bulunarak davranış değişikliklerine dikkat edilmesi gerektiğini söyledi.

Yasak ve engellemeler çözüme yardımcı olmaz

Sorunlu teknoloji kullanımının yasak ve engellemelerle çözülmesinin mümkün olmadığını söyleyen Çakmakcı, “Öncelikle ailenin çocuk için model olduğu unutulmamalı, teknoloji kullanımı konusunda öncelikle ebeveynler kullanım konusunda dikkatli olmalıdır. Çocuğun teknoloji kullanımına yönelik verilen büyük tepkiler, ciddi cezalar ve yasaklar durumun daha da kötüye gitmesine ve öfke tepkilerinin artmasına neden olur. İnterneti kesmek ya da tableti elinden almak gibi davranışlar yoksunluk oluşturabilir ve büyük kavgalar çıkabilir. Böyle durumlarda bir uzmana başvurulmasını öneririz. Her zaman unutmamak gerekir ki çocukların en büyük ihtiyacı olan şey, her şartda sevildiklerini hissetmektir. Çocukla durumun önemini konuşmak ve endişelerinizi paylaşmanız, birlikte kararlar almanız, ona da fikirlerini sormanız çok önemlidir” diye konuştu.

Altta yatan nedeni, uzman belirleyebilir

Sorunlu teknoloji kullanımının arkasında bazı psikolojik sorunların yatabileceğini belirten Çakmakcı, “Ergenlik dönemindeki gençlerde görülen bu tip davranışların içe kapanıklık, yalnızlık, aile bağlarında kopukluk, yüz yüze ilişkiler yerine sanal arkadaşlığı tercih etmelerinden mi kaynaklandığı, yoksa zaten bu genç bireyin içine kapalı, düşük özgüvenli, sosyal becerileri zayıf, depresif ya da yalnız olduğu için teknolojiyi sorunlu şekilde kullandığı bir uzmanın değerlendirmesiyle tespit edilecektir” dedi.

Dr. Öğretim Üyesi Hale A. Kahyaoğlu Çakmakcı, daha küçük yaştaki çocukların sınır konulmadan teknoloji kullanmasının da konuşma geriliğinden otistik spektrum özelliklerine kadar birçok gelişimsel soruna yol açabileceği uyarısında bulunarak “Uyarandan eksik olan çocuğun fiziksel, ruhsal, nörolojik problem geliştireceğini tahmin edebiliriz” dedi.