Yasa dışı ticaret ülkemizin en büyük sorunlarından biri

Uluslararası denetim ve danışmanlık şirketi BDO’nun Türkiye’deki yönetici ortağı Emrah Akın, yasa dışı ticaretin Türkiye’nin en büyük ekonomik sorunlarından biri olduğunu belirterek, "Kaçakçılar kendilerini yeniliklere göre güncelliyor. Yasa dışı ticaret karşısında hem kolluk kuvvetleri hem de yeni düzenlemelerle mücadele etmeliyiz" dedi.

Geçen hafta Ankara Ticaret Odası (ATO) tarafından düzenlenen ve Ticaret Bakanı Ömer Bolat’ın da katılarak önemli açıklamalarda bulunduğu ’Yasa Dışı Ticaretle Mücadele’ konferansındaki açıklamaları değerlendiren BDO Türkiye’nin yönetici ortağı ve yeminli mali müşavir Emrah Akın, "Düzenlenen konferans ülkemizin büyük sorunlarından biri olan kayıt dışı ekonomiyi her yönüyle masa yatırması bakımından son derece önemli idi. Kayıt dışı ekonomi konusu Türkiye için çok büyük problemlerden, elimizde resmi bir rakam yok ama kayıt dışı ekonominin büyüklüğünün yüzde 25 olduğu tahmin ediliyor. Kabaca Türkiye’nin 1 trilyon dolar gayri safi milli hasılası olduğunu varsayarsak, 250 milyar dolarlık bir kayıptan bahsediliyor. Kayıt dışı dünyanın hiçbir ülkesinde sıfır olmamıştır ama radikal ve gerekli önlemleri almalı ve bu payı mümkün olduğunca düşürmeliyiz. Kayıt dışı ekonominin büyüklüğünü sınırlayabilirsek bütçe açığı sorununun da önüne geçilebileceğini düşünüyorum" dedi.

Çarpıcı rakamalar

Konferansta Ticaret Bakanı Ömer Bolat’ın yaptığı açıklamalarının son derece önemli olduğunu vurgulayan Akın, "Sayın Bakan güncel rakamları paylaşarak kayıt dışı ile mücadelede kolluk güçlerinin katkılarını açıkladı. Gümrük Muhafaza Genel Müdürlüğü ekiplerince bu sene 11 ay içinde yapılan operasyonlar neticesinde 17 milyar 200 milyon liralık da kaçak ticari eşya ele geçirildiğini toplamda da 22 milyar liralık bir müsaderenin gümrüklerde yapıldığını açıkladı. 2022 yılının 11 ayına kıyasla yakalama rakamında yüzde 94 artış sağlanmış. Sigaradan akaryakıta, alkollü içkiden elektronik cihazlara, gıdadan tekstil ürünlerine, tıbbi malzemelerden makine aksamına, tarihi eserden nesli tehlikede olan canlı hayvanlara kadar birçok kaçakçılık teşebbüsü bertaraf edilmiş. Sayın Bakan, kayıt dışı ticaretle mücadelenin hem vergi kaybı olmaması hem adil ticaretin sağlanabilmesi ve haksız ticaretin engellenebilmesi açısından çok önemli bir fonksiyonu olduğunu altını çizdi. Ele geçirilen ürünler arasında bin 375 ton akaryakıt, 4 milyon 743 bin adet elektronik eşya, 1 milyon 130 bin paket sigara, 389 milyon adet makaron, 47 milyon adet sigara kağıdı filtresi, 1 milyon 165 bin adet elektronik sigara ve aksamı 4 bin 700 ton gıda, 3 bin 924 adet tarihi eser, 11 ton uyuşturucu bu yakalamalar arasında yer almış" ifadelerini kullandı.

Kaçakçılar kendilerini güncellemiş

Bakan Bolat’ın açıklamalarında dikkat çeken başka bir hususun da vergilendirilmemiş yani kaçak ürünler listesinde yeni kategori tütün mamullerinin de olması olduğunu belirten Akın, "Ticaret gibi kayıt dışı ticaret de güncelleniyor. Artık eskisi kadar çok paketlenmiş sigara yakalanmıyor. Rakamlardan da görüldüğü gibi 1 milyon 130 bin adet paket sigara yakalanırken 40 milyon paket sigara yapılmasını sağlayacak makaron ele geçiriliyor. Artık İngiltere Japonya gibi ülkelerde regülasyonu olan fakat ülkemizde herhangi bir regülasyonu olmayan ısıtılmış tütün mamulleri ve elektronik sigaralar da ele geçirilen kaçak ürünler arasına girmiş. 1 milyon 165 bin adet elektronik sigara yakalanmış. Yakın bir zamanda İstanbul Araştırma ile yaptığımız bir çalışmada tütün mamulü kullanıcılarının yüzde 18’nin bu ürünlere yöneldiğini ve rakamın artış eğiminde olduğunu tespit ettik. Buradaki vergi kaybının da farklı hesaplarla tahmini olarak 20 milyar TL civarında olduğunu ve cari açığa da yükünün 7 milyar dolar civarında hesapladık" dedi.

Sadece kolluk kuvvetleri ile değil yeni düzenlemelerle de mücadele şart

Emrah Akın, yasa dışı ticaretle mücadelede kolluk kuvvetlerinin son derece kritik bir yeri olduğunu belirterek, "Yasa dışı ticaretin birçok dezavantajı var, cari açık, vergi gelirlerindeki kayıplar, kullanıcıların mağduriyetleri, alkolde görülebileceği gibi sağlık sorunları gibi. Örnek vermek gerekirse yılbaşında kaçak içkiler yüzünden ölüm haberini daha çok görmeye başlıyoruz. Gümrüklerimizin konuyla ilgili ciddi çalışmaları seneler içerisinde yakalamalardaki artışlarla ortada, fakat vergi sistemimizdeki düzenlemelerle de bunlarla mücadele etmeliyiz. Yine bir örnek vermek gerekirse kaçak akaryakıtı örnek verebiliriz; eşel mobil sistemi ile motorin, benzin ve otogazda vergilerin azaltılması yoluyla fiyat artışlarının tüketiciye yansımasının önüne geçildi. Bu da bu ürünlerdeki kaçak oranının düşürdü" dedi.